بیماری تولارمی یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان می باشد که عامل آن فرانسیسلا تولارنسیس شناخته شده است . فرانسيسلا تولارنسيس را به عنوان يكي از جنگ افزار هاي بيولوژيك خطرناك تلقي نموده اند زيرا داراي خاصيت عفونتزائي شديد، قابليت انتشار آسان و ظرفيت بالاي ايجاد بيماري و مرگ، مي باشد. چهار زیر گونه ازین کوکوباسیل گرم منفی کشف شده است که دوتای آنها دارای اهمیت کلینیکی فوق العاده ای می باشند ()subsp: tularemia and holarctica(.
فرانسیسلا تولارنسیس تولارنسیس فقط در شمال آمریکا وجود دارد و عامل 80 درصد آلودگی این منطقه می باشد . درحالی که زیرگونه هولاراکتیکا در سرتاسر نیم کره شمالی یافت شده است .  تولارنسیس در گروه A (گروه بندی سلاح های بیوتروریسم)  قرار دارد و پتانسیل بیماری زایی زیادی دارد .

اخیرا ( 2009-2011 ) این باکتری( شبه این باکتری) از محیط های پیرامونی مانند آب دریا ، خاک و ماهی ها جدا شده است . این دسته از شبه باکتری فرانسیسلا عامل بیماری ماهیان به صورت اندوسیمبیوزیسم در این ارگانیسم ها می باشد و همچنین به صورت مشخص از آب دریا و رسوبات آن جدا شده است

جانور شناسی ( میزبان و هدف باکتری ) و گونه شناسی فرانسیسلا تولارنسیس بسیار پیچیده است. درگیر شدن گونه های زیادی وحشی و همین طور پتانسیل بالای انتقال بیماری از خصوصیات تولارنسیس می باشد . در حقیقت تخمین زده شده است که نزدیک به 250 گونه وایدتایپ پذیرای این باکتری و در معرض تولارمی باشند این باکتری یک رنج خط مرزی وسیع بین ابتلا انسان از حیوان تشکیل داده است . با این حال اپیدمی تولارمی غالبا مقطع و بنابر موقعیت ژئوفیزیکی منطقه می باشد  و همین طور میزان زندگی مشارکتی حیوانات و انسان .  اما برای مثال تولارمی ( آلودگی با تولارنسیس هولارکتیا) یک اندمی در جنوب سوئد بوجود آورد که فرکانس بالا و قابل توجهی از آلودگی انسان در پایان تابستان و اوایل پاییز را به همراه داشت . البته دلیل وقوع این اپیدمی در این منطقه ژئوگرافیکی به صورت نامشخص باقی مانده است . آنچه مشخص است اینبار موشها نقش بزرگی در آلودگی آبها و رودخانه ها در انتقال به انسان داشته اند . سرایت از طریق آب در گزارش های متعددی ذکر شده است .

تشخیص این باکتری  ممکن است از طریق آزمایش فلورسانت آنتی بادی مستقیم یا رنگ آمیزی ایمنوهیستوشیمی صورت گیرد البته تست های سرلوژیک تشخیصی تولارمی به زمان قابل توجهی برای تفسیر نیاز دارد که باتوجه به سرعت همه گیری و همین طور مرگ افراد احتیاج به روش های دقیق ، مطمئن و سریع احساس می شود در این میان تکنیک Real time pcr  می تواند نقش حیاتی بزرگی را در تشخیص سریع این باکتری بازی کند البته استفاده از روش هایی نظیز الیزا (با کشف آنتی ژن باکتری) هم میسر است که برای قطعیت استفاده از این دو تکنیک در آزمایشگاه تحقیقاتی، اعلام نظر و ایجاد تدابیر امنیتی لازم است . لازم به ذكر است كه تغييرات آزمايشگاهي تولارمي كمكي به تشخيص بيماري نمي كند . تعداد لکوسیت ها بین 5 – 20 هزار منغییر است ، پیوری استریل در 20 – 30 درصد موارد عارض می شود و تست های فعالیت کبدی در 5 – 15 درصد موارد ، غیر طبیعی می باشد

نشانه های تولارمی:

علایم برحسب نحوه ابتلا متفاوت است مثلا در فردی که از طریق دست زدن به حیوان بیمار آلوده شده است دچار زخم در محل ورود عامل که معمولا دست هست و همچنین ورم عقده های لنفاوی میشود.اگر باکتری استنشاق شود بیماری شبه پنمونی را خواهیم داشت و اگر باکتری بلعیده شود ممکن است همراه گلو درد ,درد شکم و اسهال و استفراغ باشد.

زمان بروز علایم:

معمولا علایم بعد از 14 روز از آلوده شدن به باکتری ظهور میابد ولی ممکن است در مدت 3 تا 5 روز هم نمایان شود.

درمان:

درمان با آنتی بیوتیک است که انتخاب ما استرپتومایسین و یا جنتامایسین میباشد.

تولارمی به عنوان سلاح جنگی:

تولارمی به صورت Aerosol است به همین دلیل به عنوان یک سلاح بیوتروریسم کاربرد دارد.فردی که این عامل را تنفس میکند دچار بیماری سخت تنفسی میشود .

 

معرفی بیوتروریسم

بیوتروریسم، سوء استفاده از عوامل میکربی ، ویروسی ، انگلی  یا فراورده های آنها به منظور ارعاب یا هلاکت  انسانها و نابودی دامها یا گیاهان می باشد .  عوامل ایجاد کننده بیوتروریسم  معمولا از جمله عوامل  ایجاد کننده بیماری های مهم  و خطرناک در انسان هستند و  اغلب  این  عوامل مشترک بین انسان و دام هستند . در حملات بیوتروریستی از عوامل ویروسی ، باکتریائی و  انگلی  استفاده گردیده است. معمولا عوامل مورد استفاده در بیوتروریسم در طبیعت یافت می شوند که البته برای استفاده از آنها گاها لازم است تا میزان بیماری زائی آنها افزایش یابد . گاها این عوامل بیماری زا باید در برابر داروها و سموم مقاوم سازی شوند تا براحتی در محیط غیر فعال نشوند و حداکثر زیان را وارد نمایند .

 بديهي است كه نيروهاي نظامي، تنها جمعيت در معرض خطر براي حملات بيولوژيك نيستند بلكه اقشار مختلف در معرض خطر بوده و به منظور دفاع در مقابل اثرات ناتوان كننده بالقوه يك حمله ، نيازمند كسب آگاهي نسبت به اصول اساسي همه گيرشناسي عوامل مورد استفاده در جنگ بيولوژيك مي باشند . طبق نظر کارشناسان سازمان بهداشت جهانی  ( W.H.O. در حال حاضر 17 کشور   جهان قابلیت تولید چنین موادی را دارند.تولید  مواد بیولوژیک  بالنسبه  ارزان  بوده  ,  به  طوری  که  به  عنوان  بمب اتمی  فقرا  The   Poor  Man,s  Atom  Bomb یا  PMAB نامیده شده است .تولید ، استفاده و انتشار یک سلاح بیولوژیکی بسیار ارزان تر از بمب اتم بوده و کمتر احساسات جهانیان را بر می انگیزد .و البته استفاده از این سلاح ها تا حدودی برای تروریست ها بی خطر می باشد .معمولا مشاهده پاتوژن ها و مقابله بر علیه آنها مشکل است به عنوان مثال در صورت انتشار عامل اسهال در آب یک منطقه تا دوره کمون سپری شود و علائم بیماری ظاهر شود چند روز طول می کشد که فرصت مناسبی برای تروریست ها است تا به اهداف خود برسند . انتقال عوامل هم از کشوری به کشور دیگر به وسیله مسافر های معمولی ۀآسان به نظر می رسد به عنوان مثال قرار دادن پودر میکروب سیاه زخم در داخل کپسول به عنوان دارو و حمل آن به مناطق مورد نظر .

 این عوامل بیماری زا از راههای مختلفی در جوامع هدف مورد استفاده قرار می گیرند . انتشار عوامل  بیماری زا در هوا ، آب ، مواد غذائی  ، انواع مواد کنسرو شده ، اسباب بازی ، پاکت نامه ، هدایا پستی،حشرات ناقل، خون و.... سابقه داشته است. استفاده از عامل بیوتروریسم بر اساس اهداف تروریست ها تعیین می گردد. در صورتی که تروریسم قصد گسترش وسیع بیماری را داشته باشد از عواملی نظیر آبله انسانی استفاده می کند که به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و باعث آلودگی وسیع می شود و در صورتی که قصد آن مورد هدف قرار دادن شخص خاصی باشد از عواملی نظیر انتراکس (سیاه زخم ) استفاده می کند .

مقایسه میزان ناتوانى و مرگ ناشى از انتشار عمدى

سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است كه پراکنده کردن  50 كیلوگرم اسپور سیاه زخم  در طول یك مسیر  2 كیلو متری در یك  منطقه با جمعیت 500000 نفر موجب  125000 مورد عفونت و 950 مورد مرگ میشود كه در مقایسه با سایر جنگ افزارها تلفات بیشتری دارد . این سازمان ، تخمین زده است كه در تعقیب آزاد سازی 100 كیلوگرم افشانه حاوی اسپور سیاه زخم  بر فراز شهر واشنگتن، حدود 130 هزار تا 3 میلیون نفر به هلاكت خواهند رسید كه قابل مقایسه با قدرت تخریبی یك بمب هیدروژنی میباشد. نگاهی به حادثه همه گیری سیاه زخم تنفسی در سال 1979 در روسیه كه طی آن 66 نفر، جان خود را از دست دادند هم نشان دهنده قدرت تخریبی اسپور سیاه زخم، به عنوان یك سلاح بیولوژیك است و هم دلیل واضحی بر این مدعا كه سلاح های بیولوژیك را از سال ها قبل ساخته وبه مقادیر فراوانی انبار كرده اند.

 

مهمترین عواملی که تا کنون در بیوتروریسم از آنها استفاده شده عبارتند از :

·                  Anthrax شاربن یا سیاه زخم

·                  Botulism بوتولیسم

·                  Pneumonic Plague    

·                  Smallpox آبله

·                  Tularemia تولارمی

·                  Viral Hemorrhagic Fevers (VHF) تب خونریزی دهنده کریمه کنگو

 

تاریخچه بیوتروریسم

از زمان روم باستان استفاده از بیوتروریسم شناخته شده است به صورتی که حیواناتی که مرده بودند و یا در اثر بیماری تلف شده بودند به منظور گسترش بیماری و ضربه زدن به طرف مقابل بر روی دیوار خانه فرد مورد نظر و یا در آب آشامیدنی آنها انداخته می شد . آلوده کردن آب با مدفوع به منظور مریض کردن ارتش مقابل و ضربه زدن به آن نیز مورد استفاده قرار گرفته است .در قرن 14 از طاعون تب خیارکی bubonic plague   برای ضربه زدن به دشمن استفاده شد که موجب ایجاد وحشت از عونت در سربازان گردید و سبب باز شدن دروازه ها و ورود نیروهای مهاجم به شهر شد . در این زمان عدم وجود داروهای موثر برای کنترل بیماری بعد از رسیدن به هدف سبب محدود شده استفاده از عوامل بیماری زا می شد چرا که در صورت انتشار بیماری در نیروهای دشمن نیروهای خودی نیز درگیر همان بیماری می شدند . استفاده از سلاحهاي بيولوژيك به بيش از سيصد سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد كه رومي ها چاههاي اطراف شهر را توسط لاشه هاي حيوانات مرده آلوده مي كردند تا سربازان دشمن از آنها نوشيده، بيمار و يا تلف شوند.
در سال 1344 ميلادي در اثر پرتاب جسد افراد فوت شده بعلت طاعون به داخل قلعه تاتارها تعداد زيادي از آنها قبل از هرگونه جنگي در اثر ابتلا به طاعون از بين رفتند . در بين سلاحهاي كشتار دسته جمعي، سلاحهاي بيولوژيكي در مقايسه با سلاحهاي شيميايي از قبيل گاز اعصاب مخربترند.
در بعضي از شرايط سلاحهاي بيولوژيكي مي تواند به اندازه بمبهاي هسته اي ويرانگر باشد و عليرغم منع توليد سلاحهاي بيولوژيكي در معاهده ژنو كه در17 ژوئن 1925 به امضاء كشورهاي عضو رسيد، شواهدي دال بر توليد و انبار اينگونه سلاحها توسط بعضي از كشورها از جمله شوروي و عراق وجود دارد. در سال 1990 احتمالاً مراكز متعددي در شوروي جهت توليد عامل طاعون وجود داشته است و حداقل دو عامل بيولوژيكي شامل يرسينياپستيس و واريولاي ماژور به اندازه كافي توليد و در موشك هاي بالستيك قاره پيما پر شده بودند. عراق توليد سلاحهاي بيولوژيك را حداقل از سال 1972 شروع كرده است.

گاها استفاده از عوامل بیوتروریستی برای غلبه بر دشمن در جنگ ها سبب گسترش بیماری در مناطقی می شد که تا کنون بیماری در آنها وجود نداشته است .با گذشت زمان دید نسبت به استفاده از این عوامل تغییر کرد که این تغییر با بدست آمدن تکنولوژی های جدید و امکان کشت و خالص  سازی عوامل پاتوژن و بیماری زا در آزمایشگاه بود . تولید سلاح های بیولوژیکی موثرتر و هدفمندتر درقرن اخیر موجب بروز نگرانی های بسیار زیادی گردیده است .  استفاده از عامل ایجاد کننده سیاه زخم  در سال های اخیر به دلیل تولید آسان آن  ، انتقال آسان آن به منطقه هدف و مرگ و میر بالای آن و همچنین راحتی ریشه کنی آن بعد از رسیدن به هدف  باعث شده تا سیاه زخم به عنوان اولین انتخاب مورد استفاده قرار گیرد . انواع مختلف میکروب باسیلوس انتراسیس در مناطق مختلف جهان به راحتی در دسترس است و مزیت دیگر آن عدم توانائی میکروب در انتشار از منطقه ای به منطقه دیگر است .

 

نمونه هائی از استفاده بیوتروریسم در طول تاریخ

1- مردم آتن در 600 سال قبل از میلاد منبع   آب شهر kirrha را با سم مشتق شده از گیاه  خربق (hellbore) از خانواده آلاله آلوده  کردند.

2- یونانی ها در   300  سال قبل از میلاد  چاه های آب دشمن را با لاشه حیوانات تلف  شده از بیماری انباشتند .

3- در قرن 14 میلادی تاتارها پس از محاصره شهر kaffa در اوکراین از سلاح بیولوژیک استفاده کردند. آنها جنازه سربازان تلف شده از طاعون را با منجنیق به داخل شهر پرتاب کرده و باعث ابتلا تعداد زیادی از ساکنین و قتل عده کثیری از آنها شدند.

4- بین سالهای 1754 و 1769 فرمانده نیروهای انگلیسی در آمریکای شمالی از سلاح بیولوژیک برای ازبین بردن و کاهش جمعیت در دره رود  ohio استفاده کرد . وی از حیله اسب تروا تقلید نموده و با اهدای پتو“ ملافه“دستمال و پارچه های بیماران آبله ای به سرخپوستان عده زیادی از آنان را به کام بیماری و مرگ کشاند .

5- بین سالهای 1932 و 1945 ژاپنی ها با استفاده از زندانیان در واحد 731 ارتش  سلاح های بیولوژیک را مورد آزمایش قرار داادند . حداقل 10000 زندانی در نتیجه این   آزمایش ها جان سپردند .

6- آزمایشگاه های ژاپن کک های تغذیه شده از خون رات های آلوده به طاعون را پرورش دادند و هواپیماهای ژاپنی در هر مرحله 15 میلیون کک را بر روی 11 شهر چین اسپری نموده و اپیدمی طاعون بوقوع پیوست که بین سالهای 1937 و 1947 با بیش از 2000 حمله مرگ94000 نفر بوقوع پیوست

7- در سال 1941 ارتش ژاپن به درد مشابهی با 10000 مورد ابتلا و 1700 مورد   مرگ در نتیجه سلاح بیولوژیک وبای تولید   شده خود ژاپنی ها دچار شد .

8- در سال 1945 ارتش آلمان مخازن آب شمال غربی بوهمیا را به فاضلاب آلوده نمود . همچنین ارتش آلمان از زندانیان جنگی در   بررسی های تجربی جهت واکسن و دارو به حد   وسیعی استفاده کردند .

9- در سال 1942 ایالات متحده امریکا تولید   سلاح های بیولوژیک در سطح وسیع را  آغاز کرد . بیش از 5000 بمب با عوامل   باکتریائی منجمله بروسلا سوئیس ”توکسین    ها ” ویروس ها و قارچ ها پر شدند .

10- در اواخر دهه 1960 ارتش آمریکا  باکتری های بروسلا ” باسیلوس آنتراسیس  و  . . . را به مقادیر زیاد تولید و ذخیره نمود .

11- در سال 1993 گمرک کانادا فردی از   آمریکا را با سلاح گرم و توکسین ریسین برای کشتن 30 میلیون نفر دستگیر کرد . مورد مشابهی از فردی نژاد پرست با توکسین بوتولین و ریسین در 1995 بدست آمد .

12- در سال 1997 اعلام شد که بعد از 30  سال تروریسم رسمی امروزه با بیو تروریسم   روبرو هستیم .

13- در سال 1979 در شوروی سابق اپیدمی سیاه زخم با ابتلا 77 نفر و مرگ 66 نفر و تعداد زیادی از حیوانات اتفاق افتاد. در آن زمان علت اپیدمی مصرف گوشت آلوده ذکر شد اما در سال 1992 مشخص شد که اشکال در فیلتر های هوای مرکز تولید سلاح های بیولوژیک ارتش به پخش شدن اسپورهای باسیلوس آنتراسیس منجر شده است .

انواع عوامل مورد استفاده  در  بیوتروریسم

عوامل ایجاد کننده بیوتروریسم به سه دسته تقسیم می شوند :

الف گروه A

۱ـ عامل آبله
۲ـ سیاه زخم  
۳ـ طاعون
۴- بوتولیسم

۵- تولارمی

۶- فیلوویروس ها
۷- تب هموراژیك ابولا
۸- تب هموراژیك ماربورگ
۹- آرنا ویروس ها.

10-تب لاسا

۱۱- تب هموراژیك آرژانتینی

 

ب  گروه B
۱ـ كوكسیلا بورنتی –تب  کیو
۲ـ عامل تب مالت
۳ـ عامل ایجاد کننده مشمشه
۴ـ ویروس های آلفا
۵ـ آنسفالیت ونزوئلایی
۶ـ آنسفالیت اسبی شرقی و غربی
۷ـ كلوستریدیوم پرفرنژنس
۸ـ آنتروتوكسین B استافیلوكوك
۹ـ گونه های سالمونلا
۱۰ـ شیگلا دیسانتریه
۱۱ـ اشریشیا كولی O۱۵۷:H۷
۱۲ـ ویبریو كلرا
۱۳ـ كریپتوسپوریدیوم پاروم


ج گروه C
۱ـ ویروس نیپا (Nipah)
۲ـ ویروس های هانتا
۳ـ ویروس های عامل تب های هموراژیك منتقله از طریق كنه
۴ـ ویروس های مولد آنسفالیت منتقله از طریق كنه
۵ـ ویروس عامل تب زرد
۶ـ مایكوباكتریوم توبركولوزیس مقاوم به چند دارو

 

 

خصوصیات گروه های  عوامل بیوتروریستی

ویژگی های  گروه A :
1- سهولت انتشار
2- انتقال از فرد به فرد
3- موارد مرگ و میر زیاد و اثرات مهم بر بهداشت عمومی
4- ایجاد وحشت عمومی و از هم پاشیدگی جامعه
5- جبران صدمات بهداشتی ناشی از آنها و سازماندهی محدود ‘ به عملیات ویژه ای نیاز دارد .

ویژگیهای گروه B :
1- سهولت انتشار
2- انتقال از طریق آب و غذا
 3- بیماری با شدت متوسط
4- بیماری با مرگ و میر پایین
5- نیاز به اقدامات تشخیصی خاص و نظارت بعدی

 

ویژگیهای گروه C :

1- تولید آسان
2- انتشار آسان
3- قابلیت بالقوه ایجاد بیماری در سطح وسیع
4- کشندگی زیاد
5- اثرات مخرب بر بهداشت عمومی

 

 

برنامه ریزی جهت مقابله با حملات بیوتروریستی

نظر به اینکه عوامل بیولوژیک زئونوز مورد استفاده احتمالی در بیوتروریسم بسیار متنوع بوده, آمادگی در حل  سریع  بحران های  محتمل   بسیار   ضروری  می باشد. کشف  سریع این گونه حملات , مستلزم آگاهی همه جانبه در زمینه این بیماری ها و روش های مبارزه با آنها است.

 برنامه ریزی در جهت مقابله با بیوتروریسم سبب بوجود آمدن واژه های جدیدی نظیر دفاع زیستی شده است . دفاع زیستی شامل مجموعه اقدامات لازم و آموزش های مورد نیاز مردم برای مقابله و پیشگیری از بیوتروریسم است . مجموعه دستورات برای هر بیماری تعریف شده است .  هر شهر و منطقه ای برنامه خاص خود را برای دفاع در برابر هر کدام از این عوامل بیماری زا طلب می کند . مشخص ترین برنامه برای مقابله با حملات بیوتروریسمی طراحی سیستم های مراقبت از انواع بیماری ها و راه اندازی سامانه الکترونیکی اطلاع رسانی سریع ، دقیق و هوشیار است. سیستم مراقبت بر ضد بیماری های مختلف اهداف زیر را دنبال می کند :

1-        مطالعه تغيرات در وضعيت سلامت جمعيت حیوانات و انسان ها

2-         تعيين سطح مورد انتظار بيماريها در مناطق مختلف و بررسی وقوع بیماری های جدید

3-         پيش بيني وقوع بيماري در مناطق مختلف و آمادگی جهت مقابله با آنها

4-        تخمين وضعيت اينده بيماري  و تعیین نحوه انتشار و پیشرفت بیماری بر اساس شرایط منطقه

5-        ارزيابي برنامه هاي جاري پيشگيري، مبارزه و ريشه كني بيماري وارائه راهكارهاي مناسب

6-        انجام اقدامات فوري براي جلوگيري از انتشار و گسترش يك بيماري اعم از اندميك يا اگزوتيك .

 - به همراه استفاده از سیستم های مراقبت غیر فعال و مراقبت فعال  ارائه آموزش های لازم به خانواده ها و رعایت اقدامات امنیتی بسیار مهم است . در هر کشوری باید نهاد خاصی متشکل از سازمان دامپزشکی ، وزارت بهداشت ، تشکیلات کشاورزی ، محیط زیست ، شهرداری ها ، فرمانداری ها و .... به صورت خاص امور مربوط به سیستم مراقبت از بیماری ها و دفاع زیستی را مدیریت نمایند . تمام اطلاعات بیماری ها باید ثبت شود و مورد آنالیز قرار گیرد . به عنوان مثال در صورتی که بیماری خاصی به طور مرتب در کشور اتفاق می افتد که هر بار در شهری به صورت بروز ناگهانی در افراد ظاهر شده و بعد ناپدید می شود _ مانند برخی از انواع اسهال ها در کودکان – و بعد در شهر دیگر بدون ارتباط مستقیم رخ می دهد باید سیستمی باشد تا اطلاعات را آنالیز کند و برای آن برنامه ریزی نماید . در امریکا مرکز کنترل بیماری ها  CDC   مسئول می باشد . این نهاد مستقل است و هر پزشک ، دامپزشک و یا فرد شاغل در امور بهداشتی و درمانی چه در بخش دولتی و یا خصوصی لازم است در هنگام مشاهده بیماری های لیست شده و اعلام شده قبل از هر عملی اقدام به ارسال اطلاعات به این مرکز نماید . مسلما گزارش های رسیده از بخش  های مختلف در این مرکز هر روز داده کاوی شده و جهت برنامه ریزی های بعدی مورد استفاده قرار می گیرند .

اصول کلی مبارزه با بیوتروریسم :

•         سیستم مراقبت فعال بیماری های مهم و غیر فعال عوامل قابل استفاده در بیوتروریست

•          آماده باش و پیشگیری

•         کشف و نظارت

•         تشخیص و تعیین ماهیت عامل بیماری زا

•         پاسخ مناسب

•         سیستم های ارتباطی

•         آموزش های مهارت های بیوسکیوریتی به اقشار مختلف

•         افزایش آگاهی مردم در خصوص چگونگی گسترش بیماری ها

 

محدودیت های بیوتروریسم

بدلیل عدم مهار سازی درست عوامل مورد استفاده در  بیوتروریسم  ، این سلاح هنوز به عنوان سلاح از سوی دولت ها و تروریست ها مورد استفاده وسیع قرار نگرفته است . اغلب حملات ثبت شده بیوتروریستی بر علیه اشخاص بوده اند و کمتر هدف جمعیت های انسانی گسترده بوده است . به هر حال با گسترش تکنولوژی و روش های کشت و تکثیر پاتوژن های بیماری زا به نظر می رسد در آینده یکی از مهمترین نگرانی های دولت ها و ملت ها حملات بیوتروریستی باشد . مهندسی ژنتیک و پیشرفت های اخیر در علم کشت سلول نگرانی ها را افزایش داده است زیرا ممکن است تروریست ها با ایجاد تغییر در ساختمان سلولی عوامل خطرناک بیوتروریستی سرعت انتشار آن گردند .

دیگر انواع بیوتروریسم

- بیوتروریسم با اهداف اقتصادی : در این نوع ار بیوتروریسم هدف نابود کردن پایه های اقتصادی کشور و یا منطقه ای می باشد .  در بعضي از كشورهاي در حال توسعه كه غذاي اصلي مردم را محصول کشاورزی نظیر برنج تشكيل مي دهد ممكن است با ايده هاي تروريستي، به آسيب بيولوژيك غلات و از بين بردن آنها بپردازند و مسبب قحطي، سوء تغذيه، كاهش ايمني و عفونتهاي مكرر گردند.  در کشوری مانند ایران مزارع گندم و برنج به عنوان اساس تغذیه مردم می تواند مورد حملات بیوتروریستی قرار گیرد . بیماری تب برفکی به در جمعیت حساس کشوری که این بیماری را ندارد سبب ضربه سنگین اقتصادی می شود چنانکه در سال های 2000 الی 2007 انگلستان مورد حمله قرار گرفت و میلیارد ها دلار خسارت مالی دید . در این سال ها انگلستان برای جلوگیری از انتشار بیماری مجبور شد بیش از یک میلیون راس گاو را معدوم نماید

سبب پاتوژن تر شده آنها و افزایش